Kentsel dönüşüm nedir?

Şehrin sağlıksız ve plansız şekilde gelişen bir bölümünün veya eski ve artık işlevini yitirmiş sanayi alanlarının mevcut şekil veya görüntüsünden, standartlara uygun yapılan çalışmalarla düzenli ve planlı bir görüntüye geçmesi,  temiz ve düzenli bir şehir dokusuna kavuşturulmasıdır. Özetle “Kentsel Dönüşüm” bir kentin dokusunu bozan sorunların giderilmesi anlamına geliyor.

Kahramanmaraş Belediyesi’ nin kentsel dönüşümle ilgili projeleri nelerdir?

Kentsel dönüşümün genelde göç ve nüfus artışı gibi nedenlerle gecekondulaşma sonucu plansız gelişen yerlerin daha sağlıklı bir alana dönüştürülmesi, eski ve işlevini yitirmiş sanayi alanlarının daha kullanışlı bir hale getirilmesi, tarihi özelliği olan alanların restore edilmesi ve doğal afetler ve risk taşıyan alanların dönüştürülmesi gibi proje türleri var. Kahramanmaraş Belediyesi olarak kentsel dönüşümle ilgili bu proje türlerinin tümüyle ilgili çalışmalarımız var. Kentsel dönüşüm projelerinin önemi ve acileyeti maalesef depremlerle, afetlerle birlikte ülke gündemine giriyor. Hatırlayacağınız gibi en son Van depreminden sonra da konu yoğun olarak tartışıldı. Kentsel dönüşüm çalışmaları Kahramanmaraş Belediyesi’nin gündemine Van depremi ile girmedi. Kentsel dönüşüm projeleri daha öncede belediyemizin önemli projeleri arasında yer alıyordu. Geçtiğimiz yıllarda şehrimizde yapılan çalıştayda bu konu ile ilgili projelerimizi ilgili bakanlarımıza sunduk.

Vatandaşlarımızın evlerinin, iş yerlerinin yıkılması zarar görmesi gibi yaşanmasını istemediğimiz durumları önlemek için, doğal afet ve risk altındaki yerlerin dönüştürülmesi ile ilgili kentsel dönüşüm projelerine öncelik verdik. 1993 yılında yağışlar sonucu Hal deresi’nin taşındığı menfezin üstünde inşa edilmiş Belediye Pasajı ve Balık Pazarı’nın duvarları yıkılmıştı. 2010 yılı Kasım ayında da tüm ülkede etkili olan yağışlar sonucu aynı yerde menfezde su basıncının artmasıyla betonarme döşemesi patlayarak kırıldı. Olası herhangi bir can ve mal kaybını önlemek amacıyla menfez üzerinde inşa edilen belediyemize ait Belediye Pasajı ve Balık Pazarı’nı boşaltarak yıkımını gerçekleştirdik.  Yıkılan Belediye Pasajı’nın alt kısmında kalan, 120 adet bağımsız bölümlü işyerleri ve konutların bulunduğu 2.608 m2’lik alan için Bakanlar Kurulu’ndan “Acil Kamulaştırma Kararı” çıkardık. Şu an birkaç bina dışında bu işyerleri ve konutların hepsinin yıkımı gerçekleştirildi. Yıkılan bu yerlerin üzeri yol ve yeşil alan olarak düzenlenerek şehrimiz çok güzel modern bir kent meydanına kavuşacak.

1980’li yıllardan kalma imar planı yamalı bohçaya döndü. Şehrin ihtiyaçlarına cevap veremez hale geldi. Yeni İmar Planı yapıyoruz. Çalışmalarımızın sonuna gelindi. Kahramanmaraş’ın 30 yıllık projeksiyonla 2040 yılına kadar geleceğini planlıyoruz. Bu çalışmalar kapsamında İller Bankası’na 28.476 hektarlık alanda “Jeolojij-Jeoteknik” çalışmalar yaptırdık. 

Yapılan jeolojik çalışmalarda Kahramanmaraş merkez ilçeye bağlı Oruç Reis, Malik Ejder, Gayberli ve Hacı Bayram Mahallerinde heyelan alanları tespit edilmiş, İller Bankası Yeraltı Etütleri Daire Başkanlığı’nca hazırlanan imar planına esas jeolojik ve jeoteknik etüt raporu ve Kahramanmaraş il çevre düzeni planı jeolojik etüt raporunda da bölgede heyelan alanları gösterildi.

Zemin yapısı ve üzerindeki yapılaşma sebebiyle olası bir afet karşısında can ve mal kaybına sebebiyet vermemesi için bölgenin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından çıkarılan “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” kapsamında değerlendirilmesi amacıyla Çevre Şehircilik Bakanlığı’nın onayına sunduk.

Bunların dışında üstü açık derelerin üstünün kapanması ve üzerlerinin yol ve yeşil alan olarak düzenlenmesi, dere yatakları etrafındaki yapılaşmaların yıkılması gibi çalışmalarımızda oldu.

Eski ve işlevini yitirmiş sanayi alanlarının daha kullanışlı bir hale getirilmesi ile ilgili kentsel dönüşüm projesi kapsamında; Menderes mahallesi içinde Eski Sanayi alanı olarak bilinen, Şeyhadil mezarlığı güneyinde, SSK binası doğusunda, Trabzon caddesi kuzeyinden tünel kavşağa kadar yaklaşık 17 hektar genişliğinde olan alanı kapsayan bir projemiz var. 06.02.2012 tarih ve 86 sayılı meclis kararı ile bu alan kentsel dönüşüm alanı olarak belirlendi. Bölgenin tamamıyla ilgili analizlerin ve avan mimari projelerin hazırlanması ile ilgili ihale 09.08.2012 tarihinde yapıldı. İhale süresi 150 gün. 11.10.2012 tarihi itibariyle yüklenici firma arazi çalışmalarına başladı.

Tarihi özelliği olan alanların restore edilmesi ile ilgili kentsel dönüşüm projesi kapsamında Sütçü İmam Olayı’nın gerçekleştiği tarihi Uzunoluk Hamamı, Kale ve çevresi, tarihi konaklar gibi biten, tarihi çarşılar, hamamlar ve yine tarihi konaklar gibi devam eden projelerimiz var. 2013 yılı içerisinde inşallah bu çalışmalarda bitecek.

Gecekondulaşma sonucu ve plansız gelişen yerlerin daha sağlıklı bir alana dönüştürülmesi kapsamında, 42 hektarlık alanda Saçaklızade ve Çamlık Mahalleleri Kentsel Dönüşüm Projesi’ni TOKİ ile işbirliği içinde yürütüyoruz. 4 adet imar adasında yapılacak olan imar uygulaması işlemini tamamlayarak tapuları TOKİ’ye gönderdik. Yaklaşık 200 konutluk dönüşüm projesi çalışmalarına başlandı. 

Arasa Camii altındaki bölgede istimlâk çalışmalarının %90’nını tamamladık. İstimlak edilen yerlerin yıkımını gerçekleştiriyoruz. Buraya çok katlı otopark ve şehir içi toplu taşıma merkezi yapacağız.

Daha önce yaptığımız Akdere Köprülü Kavşağı ile Mağralı Ökkeş Caddesi’ne bağlantılı yol güzergâhında 1.220 m2 alanda 22 adet parsel üzerindeki 18 adet bina kamulaştırmasını %90 oranında tamamladık.

Bunların dışında Mağralı ve Fatih Mahalleleri sınırları içerisinde yer alan bölge imar planında kentsel dönüşüm alanı olarak tanımlandı. Bu bölgede 1200 adet hane bulunuyor. Kentsel Dönüşüm alanı olarak belirtilen yerlerde TOKİ’nin yapacağı inşaat çalışmaları için imar uygulaması yapılması gerektiğinden dolayı imar uygulaması çalışmaları yapıldı. Şimdiye kadar yapılanlar genelde alt yapı çalışmalarıydı. Önümüzdeki yıllar içerisinde yapılacak yasal düzenlemelerle Kentsel Dönüşüm de çok ciddi mesafeler alacağımıza inanıyorum.

Yusuflar Mahallesi ve diğer bölgelerde de kentsel dönüşüm çalışmalarına başlayabilmemiz için buralarda devam eden projelerde belli bir mesafenin alınması gerekiyor. Ama Bunlar başlangıç noktası. Kentsel Dönüşüme tabi tutabileceğimiz diğer bölgelerimiz için TOKİ ile görüşmelerimiz devam ediyor.

Dönüşüme Kahramanmaraş’ta nereden başlanmalı?

Nerede risk varsa öncelikli olarak oralardan başlamalıyız. Vatandaşlarımızın evlerinin, iş yerlerinin yıkılması zarar görmesi, can ve mal kaybı gibi yaşanmasını istemediğimiz durumları önlemek için, doğal afet ve risk altındaki yerlerin dönüştürülmesi ile ilgili kentsel dönüşüm projelerine öncelik verilmeli. Bizde Kahramanmaraş Belediyesi olarak işe buradan başladık.

Kahramanmaraş Belediyesi sivil toplum ve konunun muhataplarıyla kentsel dönüşümü nasıl yaparız gibisinden bir toplantı yapmayı düşünür mü? Böyle bir toplantı Kahramanmaraş için bir kazanım olur mu?

Biz bu toplantıları zaten yapıyoruz. Mesela en son Kasım ayında Menderes Mahallesi’nde yapılan kentsel dönüşüm projesinin proje aşamaları hakkında, alanda bulunan hak sahiplerinin bilgilendirilmesi amacıyla Menderes Mahalle Muhtarlığında toplantı yapıldı. Vatandaşlarımızın sorularını cevaplandırdık. Sorunlarını dinlendik. Keza yine Saçaklızade ve Çamlık Mahallelerindeki hak sahipleri ile de aynı toplantılar yapıldı.

Geçenlerde yaptığınız bir basın toplantısında kentsel dönüşümle ilgili olarak; biz özel sektörü teşvik adına şehrin hangi bölgesinde olursa olsun alan 1 dönümde olsa yoğunluğu 1 olan yere 1,5 ; 1,5 olan yere de 2 verelim açıklamasında bulundunuz. Bu konuyla ilgili daha geniş bir açıklamada bulunur musunuz?

Kentsel dönüşüm projeleri genelde hazırlanması, uygulanması, süresi ve bütçesi gibi konular itibariyle büyük projelerdir. Uygulanması da birçok güçlüğü beraberinde getirir. Çarpık yapılanmış alanların yıkımı ve vatandaşların razı edilmesi gibi güçlükler yaşanır. “Yıkmak kolay, yapmak zordur”  derler ama kentsel dönüşüm söz konusu olunca bu söz tersinden işliyor. Plansız yerleri yıkmak zordur. Kamulaştırma, işin maliyeti, vatandaşı memnun edememe, işin siyasi boyutları gibi konular düşünüldüğünde yıkmanın, özellikle de bu yıkılan yerler ev ve iş yerleri ise ne kadar zor olduğunu tahmin edersiniz.  Tüm bu sorunlar aşıldığında, aslında hiçte kolay olmayan ve çok büyük bütçeler gerektiren yeni konut yapma işi yıkım işine oranla daha kolay hale geliyor.

Kentsel dönüşümde özel sektörün esnek ve dinamik yapısından faydalanmamız gerektiğine inanıyorum. Biraz önce anlattığım tüm bu sorunları aşmış, hak sahipleri ile anlaşmış firmalar bize gelirse onlara yardımcı oluruz. Bunu özel sektörün önünü açmak ve teşvik etmek için söyledim. Kahramanmaraş’ta bu işi yapacak firmalarımızda var. Bunların gerçekleşmesi için vatandaşlarımız 100 m2’lik bir yerde oturuyorsa 200 m2’lik bir yer istemeyecek, bizde bu işe talip olan firmalarımıza yardımcı olarak özel sektörü hareketlendirmek istiyoruz.

Özel sektör kentsel dönüşüme dâhil edilmeli ve desteklenmeli mi?

Sadece belediye eliyle veya TOKİ vasıtasıyla kentsel dönüşüm çalışmalarını yürütmek hem süreci uzatır hem de zorlaştırır diye düşünüyorum. Devlet ve kamu kuruluşları dönüşümle ilgili planları hazırlayabilir, fakat özel sektörün yapılan planları gerçekleştirmek için işin içinde olması gerekir.

Kentsel dönüşümde projeler şehir merkezine yapılmakta büyükşehirle birlikte mahalle olacak köylerdeki bozuk ve çürük yapılar için proje var mı ? Kahramanmaraş Belediyesi’nin köylere bir tip proje diye adlandırılan bir çalışması var mı?

Yeni Büyükşehir Kanunu ile imar noktasında işlemler tek merkezde toplanıyor ve köyler mahalle olarak ilçe belediyelerine katılıyor. Yasayla köylerden mahallelere dönüşen yerlerde büyük kolaylıklar söz konusu. Mesela ruhsatı olmayan yapılar ruhsatlı hale getirilecek. Daha önce köylere örnek tip proje ile ev yapma konusunda Türkiye’nin birçok yerinde İl Özel İdareleri çeşitli çalışmalar yaptı.

Geçen yıl Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, “Kırsal Alanlarda Yöresel Doku ve Mimari Özelliklerin Belirlenmesi ve Yaygınlaştırılması” ismini taşıyan, köy ve kırsal alanda depreme dayanıklı, yöresel doku ve mimariye uygun, günün ihtiyaçlarına cevap verebilen örnek konutlar inşa edilmesini öngören bir projesi vardı. Proje kapsamında Kahramanmaraş’ın da içinde olduğu 6 il için yöre halkının ihtiyaçlarına cevap verebilen, sağlıklı, güvenli ve yöresel mimariye uygun projeler üretilerek, bu projeler, il müdürlükleri ve il özel idareleri tarafından ücretsiz olarak köyde yaşayan vatandaşlara verilecek. Büyükşehir yasası ile birlikte sürekli köyde oturan vatandaşlarımız için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile işbirliği içerisinde bu tür örnek tip projeler geliştireceğiz. 12/11/2012 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6360 nolu yeni Büyükşehir yasasının 3 maddesinde konuyla ilgili gerekli düzenlemeler yapıldı. Yasada “..ticari amaç taşımayan yapılar için yürürlükteki imar mevzuatı doğrultusunda yörenin geleneksel, kültürel ve mimari özelliklerine uygun tip mimari projeler yapar veya yaptırır. Tip mimari projenin uygulanacağı alan sınırını belirlemeye ilgili ilçe belediyesi yetkilidir. Tip mimari projeler doğrultusunda ilgili belediyesince gerekli mühendislik projeleri yapılır ya da yaptırılır. Bu projeler ilgili belediyesince başvuru sahiplerine ücretsiz verilir ve uygulaması denetlenir…” deniyor. Talep edilmesi halinde yasanın bize verdiği görevi en iyi şekilde yerine getireceğimizden kimsenin şüphesi olmasın.