Modern zihniyetle malûl olanlar günde birkaç kez kullandıkları “Aman Yâ Rabbî” ifadesindeki “Aman” ın asıl mânasını ve sığınmak, yardım istemek mânasına gelen “Aman’a düşmek” deyimini bilmeden kullanıyorlar.

Eskiden dervişlerin, “Aman” dileklerini Şah Hatayî’nin “Aman hey erenler mürüvvet sizden / Öksüzem garibem amana geldim…” mısralarıyla duyurmaları mecazi, yâni dünyalık değildi. “Amana gelmeleri”, erenlerden, velilerden mânevî yardımdır… Başımız darda olduğunda değil, her adımda “Aman aman” diye zikretmek gerek. Üstad Necip Fâzıl, “Aman” şiirinde zamanın kötüye gidişini, insanların doğru yoldan ayrılışlarını “Aman efendim aman! / Gâliba ahir zaman / Manzarası yurdumun…” diye seslendirmişti.

Siz de “Aman!” diye inliyor musunuz? Yalnız mısınız? Dostunuz yok mu? Mânevî yardıma mı ihtiyacınız var? Öyleyse, tasavvuf şiirlerinden bestelenmiş “aman”ı bol türkü ve ilâhiler dinleyin. Aman… aman!..

Fakat önce, başucumuza koyduğumuz, Ali Yurtgezen hocanın “Evin Mahremi Olmak” kitabından “Aman’ı Bilir misiniz?” yazısını bir ehl-i dil nezaretinde mukabele yaparak tâlim etmek lâzım.

“Aman” kimdir?

“Aman aman…” diye iç çekerken, “Aman” ın kim olduğunu çoğumuz bilmiyorduk. Fakir gibi öğrenmeye tâlib olanların “aman” diye inleyen kalplerine şifa olacak bu yazıdan bir hülâsa sunmayı vazife addediyorum:

“Ten gemidir bu cihânda ömr kurmuş bâd-bân / Bu denizde âşinâ bilmeyene yoktur amân. (Kadı Burhâneddin) [Bu dünyada vücut bir gemidir. Ömür (de bu gemide) yelken açmış (gidiyor). Yüzme bilmiyorsa (yol aldığı) bu denizde kurtuluşu yoktur.]”

“İnsanın bedeni, maddi vücudu bir gemi, dünya da denizdir. Ömür dediğimiz şey, vücut gemisinin dünya üzerindeki muvakkat bir yolculuğundan ibaret. Gemiyi hedefe doğru yüzdürmeyi bilmiyorsanız, batar, helâk olursunuz. Dünyanın deniz gibi düşünülmesi, hem sathından geçip gitmek gerektiğine, hem tehlikesine işarettir. Tehlike ise fizikî bir ölüm değil, dünyaya gark olarak ebedî saadet yurduna ulaşmaktan mahrum kalmak. Yüzme bilmiyorsanız, yâni bu dünyanın üzerinden nasıl geçilip gidileceğine dair bir maharet kesbetmemişseniz, sizin için aman yoktur; emniyette değilsiniz. Gemi, deniz, yelken açmak, yüzme mecazdır. Allah Tealâ insanlara dünya yolculuğunda neyi nasıl yapmaları gerektiğini peygamberleri vasıtasıyla bildirmiş, nümûne-i imtisâl olsun diye salih kullar halketmiş, bize dünya denizinde boğulmadan nasıl yüzeceğimizi öğretmiştir. Yüzme manâsına âşinâ kelimesi bilhassa kullanılmıştır.‘Tanıdık, bildik kimse, dost.’ Dünya üzerinden badiresiz geçmenin de usûl, erkân ve bilgisi vardır. Ancak bizi seven, hayrımızı isteyen bir dost olmalıdır ki bütün bunları bize öğretsin yahut tâlim etsin. Âşinâ’nın dost manâsı burada öne çıkmaktadır. Herhangi bir müşkülde size neyi nasıl yapacağınızı salık vermeyen bir dostunuz yoksa işiniz yaman demektir. Onun için ikinci mısraı bu denizde kendisine yardım edecek hakikî dostu bilmeyene kurtuluş yoktur şeklinde de anlayabiliriz. Dost kimdir peki? Farsça olan dost kelimesi Arapça’da, bu arada Kur’an-ı Kerim’de velî kelimesiyle karşılanır.”

Şerhin bu kısmından öğreniyoruz ki, kim ben kendim başıma yeterim, diyorsa gâfildir, ahmaktır. Böylelerine, Hz. Mevlânâ’nın Mesnevi’sinde söylediği, sırat-ı müstakim üzere olmak için bir yol göstericiye ihtiyaç vardır sözünü hatırlatırız:

“Ey perişan adam, ya bizim gemimize gir, ya o gemiyi bu gemiye bağla. Ya bir mürşide bağlan yahut da gemini mürşidin gemisine bağla da sana rehberlik etsin.”

“Aman” Efendimiz (s.a.v.)’dir, mürşid-i kâmillerdir

Başı sıkıştığında, bir tehlikeyle karşılaştığında Emniyet Güçleri’nin “imdat” telefonlarına koşanlar, hastalanıp sefil düştüğünde “aman, yetiş!” diye yakınlarını çağıranlar, kalplerinin ve gönüllerinin şifaya ihtiyacı olduğunda

yahut “dünya denizinde yüzmeyi”, yâni dünya hayatını din-i mübin üzere sürdürmeyi bilmediğinde risalet sahibi olan “Aman”ı çağırmayı akıl edebiliyorlar mı? Bu mânada “Aman” ın kim olduğunu da başucumuza koyduğumuz kitaptan öğreniyoruz:

“Dost’a nazaran daha şümûllü olmakla beraber velî kelimesinin bütün manâları bir şekilde muhabbete, yardıma, iyiliğe, korumaya, kayırmaya, işleri liyakatle yürütmeye dayanır ve bu tedaileri ile her zaman bir dostluğa işaret eder. Bu dünya denizinde kul Allah’ı, peygamberi veya kâmil mürşitleri bilmiyorsa, onun için kurtuluş yoktur. Dost olarak Hz. Peygamber s.a.v. veya evliyaullahtan hangisi kastedilirse kastedilsin, silsile gereği bunların her ikisi de Allah Tealâ’ya râcidir. Bu beyitte hususen Rasûl-i Ekrem s.a.v.’e işaret vardır. Zira bir yardım ihtiyacını, emniyet talebini yahut tehlike karşısında korku ve sakınmayı ifade eden ‘aman’ nidası, ebced hesabıyla Efendimiz s.a.v.’in ism-i şerifi olan Muhammed’e denk düşer.”

Okudunuz ey azizan! “Aman” diye feryat eden yüreğimize ancak Allah dostları koşacak, yâni velî dostlar…

Öyleyse, “Aman” la olan dostluğumuzu güçlendirmek için bu muhterem kitabı ibadetlerden sonra her gece meşk edelim.