İki haftadır bir takım sıkıntıların çözümüne yönelik beyin jimnastiğinin sonuçlarını paylaşmaya çalışıyor ve sizleri de düşünmeye ve çözüm üretmeye davet ediyorum. Bu davet olumlu sonuçlar vermeye başladı ki, sorular artarda geliyor ve önerdiğim sistemin olumlu taraflarının kabulü ve eksik taraflarının düzeltilmesi yönünde de öneriler sıralanıyor. Aslında zaten istediğim de buydu. Zira sistemde bir tıkanıklık varsa ve bu sıkıntıya yol açıyorsa, bunu aşmak için tüm toplum seferber olmalı ve herkes katkı sağlamalı. En sık muhatap olduğum soru kriterler sorusu. Zaten bu hafta bunu yazmak niyetindeydim, gelen sorular da bunu tetikledi, sağ olun.

Kriterler bir çırpıda yazılıp bitirilemeyecek kadar detaylı ve kapsamlı olmalı diye daha önce bahsetmiştik. Bu nedenle ben yazıyı fazla uzatmama adına bu konuyu da genel hatlarıyla belirtip, sizlere fikri bir pencere açmanın ve kalan kısmın sizler tarafından doldurulmasını sağlamanın daha doğru olacağı kanaatindeyim.

Ana başlıklar halinde sıralanmalı kriterler; eğitim, sağlık, ekonomik durum, hukuki durum, sosyal ilişkiler vb. gibi.

Bunları açalım;

• Eğitim alanında kişilerin ilk, orta, lise, üniversite ve diğer öğrenim gördükleri tüm bölümler ayrı ayrı puanlara sahip olmalı ve kişi bu aşamaları kat ettikçe sisteme puanları otomatik olarak işlenmeli. Örneğin, okuryazarlık 1 puan ise, ilkokul mezuniyeti 2, ortaokul 3, lise 4, üniversite 5, yüksek lisans 6, doktora 7 vs. gibi bir puantaj oluşturulabilir. Yine bu puanlar da kendi alt dallarında mezuniyet derecelerine göre farklı çarpanlar elde edilerek artırılıp eksiltilebilir. Yani başarısı yüksek bir lise mezunu, başarısı düşük bir üniversite mezununun önüne geçebilir. Kişilerin sanatsal ve sportif başarıları aynı şekilde puanlamalarla sisteme işlenebilir. Örgün eğitimin dışında ayrıca alınan tüm eğitimler puanlamadaki dengeyi lehte ve aleyhte aşırı derecede bozmayacak şekilde etken olabilir. Bu başlıktan en az 200 madde çıkabilir.
• Kişilerin yaş durumu en önemli puanları taşımalı. Örneğin 18 yaşın altına seçme ve seçilme hakkı vermediğimiz gibi 65 yaşın üstünün puanlarını da düşük planlayarak her an sağlık riski taşıyan kişilerin yönetim kadrolarında olmasını engelleyebiliriz. Kronik kalp hastaları, belli bir seviyenin üstünde tansiyon ve diyabet hastaları gibi verimli çalışmayı engelleyici halleri olanlar ya sistemin dışında tutulmalı ve ya düşük puanlarla alt sıralarda yer almalı. Sigara ve alkol kullanımı eksi puanlar olarak değerlendirilmeli ve bunların kullanım yılları dahi sisteme işlenmeli. Yani uzun süreli kullanım daha fazla eksiye sebep olmalı. Düzenli spor yapan kişiler, beden kitle endeksi optimum düzeyde olanlar artı puanlar elde edebilmeli. Özürlüler aralarında kategorize edilerek özür durumlarına göre ayrı bir puantaja tabi tutulmalı ve uygun kadrolarda istihdam edilebilmeli. Bu ana başlıktan da en az 200 madde çıkarılabilir.
• Ekonomik durum iyi analiz edilmeli. Kişilerin gelirleri ortalama seyirde ise puanlar yüksek olmalı. Çok düşük ve çok yüksek seviyede geliri olanlar, orta direğe göre daha düşük puanlar almalı. Aynı zamanda vergisini düzenli ve eksiksiz ödeyenler, yatırımlarını öz kaynaklarıyla yapanlar, faizle iştigal etmeyenler, hayır işlerinde önde koşanlar artı puanlar almalı. Buradan da en az 300 madde çıkar.
• Kişilerin belli suçları işlememiş olmaları mutlak kriter olmalı. Gasp, tecavüz, adam öldürme, örgütlü suç işleme vb. suçlardan hüküm giymiş kişiler listelemede üst sıralara gelemeyecek şekilde eksi puanlar almalı. Bunun yanında hakkında atılan iftiradan kurtulan kişilere de ekstra puanlar verilerek iftiranın önüne geçilmeli. Yine buradan da en az 200 madde oluşturulabilir. Fazla detaya girmiyorum.
• Sosyal ilişkiler işin belki en sübjektif ve en zor ölçülebileni olacaktır. Ancak en olmazsa olmaz kriter de bu zannımca. Burada da şu yol izlenebilir. Kişinin komşuluk ilişkileri, iş arkadaşlığı, hayırseverliği, borç ve alacak ilişkileri gibi konularda açılacak alt başlıklar diğer kriterlerde üst sıralarda olan ve ilgili kişiyi tanıyan kişilerin değerlendirmeleriyle puana dönüşebilir. Yani kişinin üst kat komşusu o apartmanın en yüksek sağlık puanına sahipse, o kişinin ilgili kişi hakkındaki psikolojik puanları daha etkili olacak şekilde sisteme girilmeli. Ya da yan komşunun ekonomik puanı yüksekse, ilgili kişinin alacak borç ilişkisiyle ilgili puanını o komşu vermeli. Bu aynı zamanda otokontrol sağlayacak önemli bir durumdur da.

Velhasıl, mevzu burada tamamı anlatılamayacak kadar uzun. Ancak üç haftalık yazı dizisiyle az çok meramımı anlatabildiğimi ve genel bir pencere açabildiğimi düşünüyorum. Gerisi toplumumuzun uzlaşı kültürüne bağlı. İlerleyen yıllarda nelerin nasıl şekilleneceğini bilemeyiz. Dileriz ki, insanlık tarihi kadar eski olan ideal toplum hayali bir gün gerçek olsun ve bunu başarabilen biz olalım.

Geçen yıl olduğu gibi, bu yıl da Ramazan ayında yazılarıma ara vereceğimi belirtiyor, Ramazan’ın tüm İslam alemine hayırlar getirmesini Allah’tan niyaz ediyorum. Aynı zamanda 1 Mayıs kutlamaları için Şanlıurfa’ya giderken trafik kazası geçirerek Rahmet-i Rahman’a kavuşan kardeşlerimize Allah’tan rahmet diliyorum. Ailelerine başsağlığı ve yaralılara da acil şifalar temenni ediyorum.

Ramazanınız mübarek olsun. Selam ve dua ile…