Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ) Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, Tıbbi Parazitoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ekrem Kireçci, dünya gündeminde olan Maymun Çiçeği hastalığıyla ilgili bilgilendirmelerde bulundu.
Son günlerde gündeme gelen Maymun Çiçeği virüsüyle ilgili açıklamalarda bulunan Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ) Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ekrem Kireçci, dünyada Maymun Çiçeği hastalığı üzerinden korku oluşturulmaya çalışıldığını ifade etti.
Hastalığın İlk kez 1958'de Afrika'daki maymun kolonilerinde rastlanılan ve uzun aradan sonra yeniden gündeme gelen virüsün Kovid-19 benzeri bir salgına yol açması beklenilmediğini kaydeden Kireçci, şöyle devam etti:
“Böyle bir şey oluşacak olursa, vatandaşımız korkmasın, alt yapımız buna müsait.” diyerek insanların içini rahatlattı. Özellikle sosyal medyada hastalıkla alakalı algı oluşturulmaya çalışıldığına da dikkat çeken Kireçci: “Bu konuyla alakalı algı ve korku oluşturmaya çalışan işin ehli olmayan insanlara değil de bu işin uzmanı olan kişilere itibar etmeleri gerekiyor. İnsanlar bunu koronavirüsteki gibi tüm ülkeyi bir anda saracak hastalık olarak görmesinler.”
HASTALIK TİPİK OLARAK 2-4 HAFTA SÜRER
Kireçci, : Maymun Çiçeği virüsü Poxviridae ailesinden Orthopoxvirus cinsine ait DNA’lı bir virüstür. Hayvandan insana bulaşma özellikli olup, bazı kemirgenler ile hasta maymunlardan insanlara ya da hasta insanlardan sağlıklı insanlara bulaşabilmektedir. İnsanlarda, maymun çiçeği bulguları insan çiçek hastalığına benzer ancak onlardan daha hafiftir. Maymun Çiçeği virüsü, hasta bireyler ile yakın temas ve daha az olarak da hava yolu ile sağlıklı bireylere bulaşmaktadır. Genellikle 7-14 günlük 5−21 gün arasında değişebilir. Kuluçka sonrasında hasta bireylerde ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı, titreme ve yorgunlukla başlar. Ateşin gelişmesinden 1-3 gün sonra el, kol ve vücudun genelinde deri yüzeyinde içi sıvı dolu klasik çiçek lezyonları yaraları gelişir. İnsan Çiçek hastalığı ve Maymun çiçeğinin belirtileri arasındaki temel fark, maymun çiçeğinde lenf düğümlerinde şişlik gelişirken insan çiçek hastalığında bu şişlikler görülmez. Hastalık tipik olarak 2-4 hafta sürer. Afrika'da, maymun çiçeği hastalığına yakalanan her 10 kişiden 1'inde ölüm geliştiği bildirilmiştir.
HASTALIĞIN BULAŞMA YOLLARI NELERDİR?
Maymun çiçeği virüsünün bulaşması, hasta insan ve hayvanlardan direk cilt/mukoza yaralarına temasın yanı sıra hastanın kullandığı kıyafet, havlu vb. bulaşık malzemeye dokunmak, hasta bir kişinin öksürmesine veya hapşırmasına yakın mesafeden uzun süre ile maruz kalmakla olmaktadır. Böylece virüs sağlıklı insanların vücuduna deri yoluyla olmasa bile, solunum yolu veya mukoza zarları gözler, burun veya ağız yoluyla girer. Hayvandan insana bulaşma ise, hayvanın ısırması veya tırmalaması ile hayvanın vücut sıvıları veya deri yaraları ile doğrudan temas veya bulaşık hayvan barınaklarından dolaylı temas yoluyla gerçekleşebilir.
HASTALIĞIN KISA TARİHÇESİ VE MEVCUT VAKA DURUMU NEDİR?
Aslında bu da viral bir enfeksiyon. Bildiğimiz çiçek virüsünün bir alt türü. Maymun çiçeği virüsü ilk kez 1958 yılında laboratuvar araştırma hayvanı olarak yetiştirilen maymunlarda görülünce bu ismi almıştır. Maymun çiçeği virüsünün gerçek kaynağı bilinmemektedir ancak bazı bilimsel çalışmalarda sincap benzeri Afrika kemirgenlerinin gerçek kaynak olduğu iddia edilmiştir. İnsanlarda ilk görülen vakalar ise 1970 yılında ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde tespit edilmiştir. ABD de ilk salgın ise 2003 de görülmüştür. Maymun çiçeği hastalığına neden olan virüs, doğada sadece iki hayvandan izole edilip tanımlanmıştır İlk örnekte (1985), bu virüs, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Ekvator Bölgesi'ndeki görünüşte hasta olan bir Afrika kemirgeninden (sincap) elde edilmiştir. İkincisinde (2012) ise, Fildişi Sahili Tai Ulusal Parkı'nda bulunan ölü bir Mangabey cinsi maymundan üretilmiştir. Dünya genelinde (Endemik bazı Afrika ülkeleri hariç) vakalarda son durum 92 tanı konulan ve 28 şüpheli vaka bulunmaktadır.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNDEN NASIL KORUNURUZ? TEDAVİSİ VAR MIDIR?
Hastalığın salgın şeklinde görüldüğü başta batı ve orta Afrika olmak üzere diğer ülkelere seyahat edilmesinde dikkatli olunması gerekir.
Maymun çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dâhil virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçınılmalıdır.
Hasta bir hayvanla temas etmiş olan barınak-kafes vb. alanlardaki herhangi bir malzemeyle temastan kaçınılmalıdır.
Enfekte olan insanlar izole edilmelidir.
Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi bir el hijyeni uygulanmalıdır. Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanılmalıdır.
Aşı yolu korunmak mümkündür. İnsan çiçek hastalığında kullanılan ACAM200 ve Jynneostm isimli aşılar maymun çiçeğinin önlenmesi için ABD Gıda ve İlaç 4 Dairesi (FDA) tarafından onaylanmış bir çiçek virüsü aşısıdır. Jynneostm aşısı hastalıkla temastan kısa süre içinde sonrada kullanılabilmektedir. Bu aşıların kullanımı için genellikle 18 yaş üzerindeki insanlar tercih edilmektedir. Şu anda, maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu için kanıtlanmış, güvenli bir tedavi yoktur ancak hastalık kontrol altına alınabilir. ABD’de çiçek aşısının yanı sıra bazı antiviral ilaçlar ile aşı immün globülini (VIG) diye bilinen hazır antikor içeren bazı ilaçlar kullanılmaktadır.