KİMLER İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLABİLİR?
18 yaşını doldurmuş, çalışmayan ve emekli veya malullük aylığı almayan kişiler isteğe bağlı sigortalı olabilirler. İsteğe bağlı sigortalılar kendi primlerini kendileri öderler, dolayısıyla işe gitmeleri gerekmez.
ÖLÜM AYLIĞI ALAN İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLABİLİR
Bir kişi 18 yaşın altındaysa, sigortalı olması gerektirecek şekilde çalışıyorsa ya da SGK’dan yaşlılık veya malullük aylığı alıyorsa isteğe bağlı sigortalı olamaz. Ancak SGK’dan babasının ölümü nedeniyle ölüm aylığı almakta olan kişi isteğe bağlı sigortalı olabilir. Çünkü ölüm aylığı kişiye kendi sigortalılığı nedeniyle bağlanmamıştır. Bu sebeple, dul yetim aylığı alan kişiler de isteğe bağlı sigortalı olabilir.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI BAĞ-KUR’LU SAYILIR
İsteğe bağlı sigortalılar 1 Ekim 2008 sonrası 4/b’li olarak değerlendirilmeye başlandılar. Bu tarihten önce SSK’nın, Bağ-Kur’un ve Emekli Sandığı’nın kendi kanunları uyarınca isteğe bağlı sigortalılık hükümleri bulunuyordu. Fakat 1 Ekim 2008 sonrasında sosyal güvenlik kurumları tek çatı altında birleştirilince, tek bir isteğe bağlı sigortalılık mekanizması söz konusu oldu. 1 Ekim 2008 sonrasında isteğe bağlı sigortalı olan kişiler 4/b, yani eski adıyla Bağ-Kur statüsünde değerlendiriliyorlar. Bu nedenle, 4/a’lılara göre daha uzun süre prim ödeyerek emekli oluyorlar ve emekli olduklarında 4/a’lılara göre daha düşük emekli aylığı alıyorlar. Bu durum nedeniyle isteğe bağlı sigortalı sayısı 2008’den itibaren önemli ölçüde azalmaya başladı. 1 Ekim 2008 öncesinde SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı’nın isteğe bağlı sigortalısı olan kişiler de, 5510 sayılı Kanun’a göre 4/b’li olarak değerlendirilmeye başladılar. Yani, eski statüleri devam etmedi. Bu konudaki davada Anayasa Mahkemesi de bu yönde karar verdi ve bu kişilerin 4/b’lilikleri kesinleşti.
PART TİME ÇALIŞANLAR İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLABİLİR
İsteğe bağlı sigortalı olmak için sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak şarttır. Ancak 4/a’lı olarak ay içerisinde 30 günden az çalışanlar, yani part time istihdam edilenler isteğe bağlı sigortalı olabilirler. Örneğin, ay içerisinde 10 gün bir restoranda garsonluk yapan kişi isteğe bağlı sigortalı olabilir. Bu durumdaki kişilerin isteğe bağlı sigortalı olarak ödedikleri primler 4/a’lı olarak değerlendirilir. Bunun yanında, Türkiye ile ikili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamamış ülkelere çalışmak üzere giden Türk işçileri de isteğe bağlı sigortalı olabilirler. Bu kişilerin ödedikleri primler de 4/a’lı, yani eski adıyla SSK’lı olarak değerlendirilir.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI NE KADAR PRİM ÖDER?
İsteğe bağlı sigortalılar çalışmadan sigortalı oldukları için yalnızca uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasından yararlanır. Yani bu kişiler malullük, yaşlılık ve ölüm risklerine karşı korunmaktadırlar. Hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolları isteğe bağlı sigortalılara uygulanmaz. Dolayısıyla, bu kişilerin ödeyecekleri primler de bu doğrultuda belirlenmektedir.
İsteğe bağlı sigortalılar prime esas kazanç alt ve üst limiti arasında kendi seçecekleri gelir üzerinden prim ödeyebilirler. Buna göre, 2018 yılı itibarıyla isteğe bağlı sigortalının ödeyebileceği en düşük prim miktarı 649.4 TL iken, ödenebilecek en yüksek prim 4.870,8 TL’dir. Yüksek prim ödeyen kişiler hem emekli olduklarında hem de malul sayıldıklarında daha yüksek aylık alabilirler.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI HASTANEYE GİDEBİLİR
İsteğe bağlı sigortalı olan ve kendi primlerini ödeyen kişiler sağlık hizmetlerinden yararlanabilirler. Bunun yanında, isteğe bağlı sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişiler de bu statüleri devam ettiği müddetçe isteğe bağlı sigortalı üzerinden sağlık hizmeti alabilirler. Bu nedenle, isteğe bağlı sigortalının gelir testine girmesi de gerekmez.
İŞİNDEN AYRILIP İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLAN SON 1.261 GÜNE DİKKAT ETSİN
Çalıştığı işinden, işyerinden, amirinden veya iş arkadaşlarından sıkılıp istifa eden bir kişi isteğe bağlı sigortalı olursa, emekliliğine kaç gün kaldığını kontrol etmeli. Emekliliğin hangi sigortalılık statüsünde olduğu son 1.261 güne göre belli olduğu için, uzun yıllar eski adıyla SSK’lı olarak çalışan bir kişi emekliliğine 4 yıl kala isteğe bağlı sigortalı olursa daha düşük emekli aylığı alabilir. Bu nedenle, son 1.261 gün kuralına dikkat ederek bu kararın alınması gerekiyor.
KAYNAK: MİLLİYET / CEM KILIÇ