Tarihi geçmişi 4 bin yıllık olan Trabzon’un antik kalbi olarak anılan Ortahisar ilçesindeki Mumhane’deki kentsel dönüşüm kapsamındaki kazı çalışmalarında geçen yıl 1300 yıllık tarihi surlar ve menfez ortaya çıkmasının ardından önceki gün yapılan kazı çalışmalarında yine bir tarihi menfeze rastlanıldı. Aynı bölgede ortaya çıkan tarihi menfezin açığa çıkmasının ardından kazı çalışmaları Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü tarafından durduruldu. Bölgede yapılacak antik kazı çalışmalarının ardından yapılaşmanın nasıl devam edeceğine karar verilecek.
Konuyla ilgili bilgi veren Trabzon Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Doç. Dr. Coşkun Erüz, açığı çıkan tarihi menfezin büyük bir kısmının kesme taştan yapıldığını kaydetti. Erüz, “Tarihi menfezin ortaya çıktığı yer antik Trabzon limanının surlara bağlandığı ve 1970’lere kadarki dönemde Aşağıhisar dediğimiz Trabzon’un sahildeki tarihi antik limanı, hemen arkasındaki surların doğu bölümünde bulunuyor. 1950 yılından sonra imar planlarıyla birlikte bu bölüm kaldırıldı ve sur ortadan kalktığı için bu alan boş gibi gözüküyor ama 1950’lerin başında burada Mumhane Kulesi, hemen içerisinde Mumhane camisi vardı. Arka kısmında yani deniz tarafında ise Mumhane Köprüsü dediğimiz köprü bulunuyordu. Surlar, 1300’lerde yapılmış. Osmanlının 1644 döneminde imar çalışmaları sırasında buradaki ticaretin gelişmesine paralel olarak surlara Mumhane ve Moloz kapısı açıldı. O dönemden sonra burası aktif ticaret merkezi olarak kullanıldı. Mumhane, Anadolu’da en önemli mum üretim merkezlerinden birisi olması dolayısıyla bölgeye bu ad verilmişti” dedi.
Bölgede yapılacak antik kazı çalışmalarının ardından karar verilecek
Ticaretin gelişmesine paralel olarak bölgede geçmişte farklı imar çalışmaları yapıldığını hatırlatan Erüz “Hemen surların doğu tarafında bulunan Tabakhane yada Kuzgundere dediğimiz derenin, ticari hayatı engellemesi dolayısıyla 1800-1870 yıllarında bu bölgenin bir şekilde imar edilerek derenin ıslah edilmesi, taşkınların önlenmesi, artı derenin üzeri kapatılarak Mumhane, Çarşı Mahallesi ile Pazarkapı arasında rahatlıkla gidip gelinecek bir alan oluşturulmak istendi. O dönemde şu anda bulunduğumuz yerden başlayıp 100-200 metreye kadar giden kesme taştan yapılmış bir kemer sistemiyle dere, tünel içerisinde menfez içerisine alındı. Hemen yan tarafta 1920’lerde yapılmış tarihi bina bulunuyor. O binanın altından başlayıp caddenin altından devam edip eski han bölgesinden devam ederek Kadınlar Pazarı’nın altından Kahramanmaraş Caddesi’ne doğru uzanan bir menfez bu. Dolayısıyla Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu burayı yeniden değerlendirip ne olacağına karar vermek üzere inşaatı şu aşamada durdurdu ve değerlendirdikten sonra yapılaşmanın nasıl devam edeceğine karar verecek” diye konuştu.
“Başka yerlerde örnekleri var tarihi menfez temizlenip müze veya sanat galerisine dönüştürülebilir"
Yapılacak çalışmalarla burasının mutlaka turizme kazandırılması gerektiğini kaydeden Erüz, şunları söyledi:
“Bizim önerimiz Trabzon halkı adına bu menfezin hemen doğusunda şu anda yeni menfez yapıldı. Dere ve akarların tamamı ona bağlandı. Dolayısıyla bu tarihi menfez boşa çıkıyor. Biz de diyoruz ki bu menfezi tamamen yok edip atıl hale getirmek yerine 100 ya da 200 metrelik kısmını içini temizlemek suretiyle çünkü bunun genişliği yaklaşık 4.5-5 metre, derinliği de yaklaşık 3 metrenin üzerinde olduğunu düşünüyoruz. Bunun içini temizlemek suretiyle başka yerlerde örnekleri olduğu gibi bir şekilde tarihi bir mekan, müze, galeri ya da turistik etkinliklerin olacağı bir mekan haline getirilebilir. Sahilden girip Tabakhane Vadisi’ne açılan bir yeni tarihi mekan cazibe merkezi haline getirilmeli. Çünkü böyle bir değeri yeniden yapmamız mümkün değil. Dolayısıyla tarihi menfezi de gündeme alarak Trabzon tarihine kazandırmak hem Türkiye için hem Trabzon için hem de bizler için önemli bir değer olacağını düşünüyoruz. Bu anlamda Koruma Kurulu’nun da gerekli hassasiyeti göstererek en azından buradan yukarıya olan menfez kısmını koruma altına aldırmasını daha sonrasında buraya bir restorasyonla Trabzon turizmine kazandırması için çalışma yapılabilir. Trabzon’un altında antik dönemden bugüne taşınan yapı kalıntıları var. Onlarında değerlendirmek suretiyle tarihi ticaret merkezi olan Mumhane Çarşı ve Pazarkapı bölgesini geleceğe taşımanın çok önemli olduğunu düşünüyoruz. Bu konuda yöneticilerinde ilgi alaka ve gerekli desteği bekliyoruz.”