Geri dönüşüm, ülkemiz için çok büyük önem arz eden bir konu. Bugünlerde ‘Sıfır Atık Projesi’ ile gündeme gelen Geri Dönüşüm Sektörü; atıkların ekonomiye kazandırılması, doğal kaynaklarımızın korunması, gelecek nesillerimize daha yaşanabilir bir çevre bırakabilmesi için hassasiyetle üzerinde durmamız gereken bir konudur.

Geri Dönüşüm Nedir?

Geri dönüşüm kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden (proseslerden) geçerek hammadde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılması sürecine kısaca geri dönüşüm diyoruz.

Geri Dönüşüm; İkinci Dünya Savaşı sonrası kaynak sıkıntısı nedeniyle başlayan, dünyada birçok ülkenin en çok önem verdiği konuların başında gelmektedir. Türkiye olarak hızla artan nüfusumuz, ekonomimiz ve sanayimiz var. Bunun yanında gelir seviyemizin de yükselmesiyle birlikte tüketim oranlarımız da artıyor. Bunun sonucunda kullanılan her türlü malzemenin artması aynı zamanda oluşan atık miktarının da çoğalması demektir. Atıkların çevreye zarar vermeden geri dönüştürülmesi ve ekonomiye kazandırılması ülkemiz için kaçınılmazdır. Öyle ki; demir, çelik, bakır, kurşun, kağıt, plastik, kauçuk, cam, elektronik atıklar gibi maddelerin geri kazanılması ve tekrar kullanılması, çevre kirliliğini önlediği gibi doğal kaynakların tüketimini azaltmakta ve ekonomik anlamda büyük tasarruf sağlamaktadırlar.

Geri Dönüşüm Bizlere Neler Kazandırıyor?

1. Doğal kaynaklarımız korunur;

Doğal kaynaklarımız, dünya nüfusunun ve tüketimin artması sebebi ile her geçen gün azalıyor. Doğal kaynaklarımızı daha verimli bir şekilde kullanmalıyız. Ambalaj atıklarının geri kazanımıyla, doğal kaynaklarımızı daha az tüketiriz. Örneğin, kağıdı geri dönüştürerek, kağıttan kağıt üretiyoruz. Kağıt üretimi için ağaç kesimini azaltıp, ormanların yok olmasına engel olabiliriz. Plastiği geri dönüştürerek petrol tüketimini önleyebiliriz.

2. Enerji tasarrufu sağlar;

Geri dönüşüm işlemleri, hammaddeden üretim işlemlerine göre daha az sayıdadır. Bu nedenle, geri dönüşmüş malzeme üretimi sırasında önemli ölçüde enerji tasarrufu sağlanır. Örneğin, bir alüminyum kutunun geri dönüşümü, içecek kutusunun birincil hammaddesinden üretimine göre yüzde 90 enerji tasarrufu sağlar. Kağıdın geri dönüşümü ile üretimde yüzde 50 oranında enerji tasarrufu sağlanır.

3. Ekonomiye katkı sağlar;

Geri dönüşüm, atıkların hammaddeye dönüştürülmesi ile doğal kaynak kullanımını azaltır. Böylece, doğal kaynakların hızlı bir şekilde tüketilmesini önlemeye yarar. Ayrıca, önemli ölçüde enerji tasarrufu sağlanır. Bu, ülke ekonomisine önemli katkılar getirir. Doğal kaynaklarımız sınırlı plastik türevi ürünleri üretmek için hammaddeyi yurt dışından temin ediyoruz. Geri dönüşümle ithal edilen plastik hammaddelerin ithalatı azalacak ve ülke ekonomisine büyük katkı sağlanacaktır.

4. Atık miktarı azalır;

Geri dönüşüm sayesinde daha az atık üretilir, çöplüklere daha az atık gider. Atıkların taşınması ve depolanması kolaylaşır. Pahalı yatırımlar olan düzenli çöp depolama alanlarının kullanım süreleri uzar.

5. Geri dönüşüm geleceğe yatırım demektir;

Geri dönüşüm bilinciyle döngüyü kurduğumuzda, gelecek kuşakların da bizim yararlandığımız doğal kaynaklardan yararlanma şansına sahip olmalarını sağlayabiliriz.

KAHRAMANMARAŞ’TA GERİ DÖNÜŞÜM NE DURUMDA?

İlimiz geri dönüşüm konusunda şanslı bir il. Ülkemizin sayılı sanayi kuruluşu olan iki adet Kahramanmaraş Kağıt ve Kipaş Kağıt fabrikaları var. Bu tesislerde yıllık 750 bin ton civarında atık kağıt geri dönüşüm yapılarak tekrar kullanılabilir kağıt olarak ülke ekonomimize kazandırılıyor. Bu tesislerde binlerce kişiye iş imkanı istihdam sağlanıyor. Kağıt üretimi geçmişte olduğu gibi günümüzde de gelişmiş ülkelerin önemli sektörleri arasındadır. Kağıt üretiminden vazgeçen gelişmiş hiçbir ülke yoktur. Kullanılmış kağıdın tekrar kağıt imalatında kullanılması; hava kirliliğini % 74-94, su kirliliğini % 35, su kullanımını % 45 azaltabiliyor. Dönüşümlü kağıdın her tonu 17 ağaç kurtarmaktadır. Atık kağıtlar yeniden kağıda dönüşmektedir. Tabiatın doğal döngüsünü, kağıdı yeniden üreterek sürdürmek gerekir.

Ülkemiz gibi ormanları az olan ülkelerde kağıt üretimi, selüloz kaynaklarının yetersizliği nedeniyle kısıtlı miktarlarda yapılmaktadır. Türkiye kağıt da bir geri dönüşüm ülkesi durumundadır.

 Plastik atıkların geri kazanımını sağlayan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Lisanslı Kuruluşu Vepsan Plastik, Ambalaj Atıkların Toplama Ayrıştırma ve Plastik Geri Dönüşüm tesisi olarak hizmet veriyor. Firma gelecek nesillerimize daha yaşanılabilir bir çevre bırakabilmesi, doğal kaynaklarımızdan gelecek nesillerimizin de yararlanabilmesi, şehrimizin çevre ve hava kirliği açısından daha yaşanılabilir bir yer olması, faaliyetlerini yıl bazında kapasitesini artırarak devam ettiriyor. Geri kazanımını sağladığı her atık ülke ekonomisine katkı sağlıyor. Ülkemizde üretilen birçok petrol türevi plastik malzemelerin hammaddesi yurt dışından ithal edilmektedir. Yurt içinde geri kazanılan her atık malzeme ithal olan malzemenin gelmesini azaltarak ekonomimize katkı sağlıyor. Cari açığın kapanmasında yarar sağlıyor. Firma ülkemizde sayılı sanayi tesislerine ambalaj atıkları konusunda yetkili çözüm ortağı olarak hizmet sunmaktadır. Sanayi tesislerine, firmalara ambalaj atıkları alım sözleşmeleri düzenleyerek atıklarını düzenli bir şekilde topluyoruz. Sanayi tesislerine ambalaj atıkları konusunda yetkili çözüm ortağı olarak hizmet veriyoruz. Firma olarak yıl bazında 10.000 ton atığı ekonomiye kazandırıyoruz. Yine firma olarak her geçen gün kapasitemizi artırarak çalışmalarımıza devam ediyoruz.  

Vepsan Plastik ikincil hammadde (Granül) olarak geri dönüştürdüğü plastik malzeme ile birincil hammaddeye duyulan ihtiyacın azalmasına, firmaların maliyetlerinin düşmesine, enerji ve doğal kaynakların korunmasına bu sayede ülke ekonomisine katkıda bulunmaktadır.

Ülkemizde Geri dönüşüm Malzemelerini Toplama Süreci Nasıl İşliyor?

  Evsel atıklardan ayrı olarak ambalaj atıklarının toplatılması, ilçe belediyelerinin sorumluluğundadır. İlçe Belediyeleri ve Çevre Şehircilik Bakanlığından toplama ayrıştırma ve geri dönüşüm lisanslı firmalar ve yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından hazırlanan ‘Atık yönetimi’ planı kapsamında toplanmaktadır. Bu mevzuata göre belediyeler ve lisanslı firmalar tarafından hazırlanan Atık Yönetim Planları, ambalaj atık toplama sistemlerinde yol gösterici kılavuz olarak kullanılmaktadır. Atık yönetim planlarında söz konusu bölgenin nüfusu, sosyo-ekonomik yapısı ve atık miktarları ile ilgili detaylı bilgiler yer almaktadır. Belediye, Toplama Ayırma Tesisi ve Yetkilendirilmiş Kuruluş arasında imzalanan bu yönetim planı kapsamında, mevcut duruma göre yönetmelikte belirtilen sistem dahilinde uygulama planı yapılmaktadır. Uygulama planında ambalaj atık toplanacak bölgenin ayrıntılı bilgileri, toplama aşamaları, toplamanın ne şekilde ve kimler tarafından yapılacağı ayrıntılı bir şekilde belirtilmektedir. Bu bağlamda belirlenen bölgelere Ambalaj toplama konteynırları, resmi kurumlara iç mekan kutuları ve mahallere düzenli atık toplama araçlarıyla gidilerek belirlenen gün ve saatlerde dışarılara -konteynırlara- bırakılan atıklar toplanır. Yüz konut ve üzeri sitelerde, site yönetimleri tarafından ambalaj atıkları için belediye toplama sistemine uygun biriktirme ekipmanlarının yerleştirilmesi yükümlülüğü getirilmiştir. Toplanan atıkların firma tarafından tesise taşınarak tesiste ayrıştırılması yapılır ve malzemeler türlerine göre ayrıldıktan sonra bu atıkların türlerine göre işleme yapan tesislere tekrar sevkiyatı gerçekleşir. Örneğin; kağıtlar kağıt fabrikalarına, plastikler plastik geri dönüşüm tesislerine aktarılır ve buralarda hammadde olarak tekrar ülke ekonomisine kazandırılır.

Ülkemizde Ne Kadar Evsel Atık oluşuyor.?

Ülkemizdeki şehirlerde, orta gelir düzeyi kabul edersek, kişi başına ortalama günde 1 kg çöp oluştuğu kabul edilmektedir. Büyükşehirlerde kişi başına atık miktarı günlük 1,5 kilograma kadar çıkıyor. En az atığın çıktığı iller ise doğu ve güneydoğu bölgelerinde bulunuyor. Bu bölgelerde kişi başına atık 750 gram olurken, bunların içinde geri dönüşe konu olacak atıkların, soğuk geçen kış iklimleri nedeniyle yakıldığı biliyoruz. Ülkemizde her gün 76 bin ile 80 bin ton çöp üretilmektedir. Buna göre 4 kişilik bir aile günde 4 kg, ayda 120 kg ve yılda 1440 kg çöp üretiyor demektir. Her 1 kiloluk çöpün yüzde 60’ının organik atık diğeri ise geri dönüştürülebilir atıklar bunların ise ortalama yüzde 20’sini ancak ekonomiye kazandırabiliyor. Geri dönüştürülen atıkların yüzde 43’ünü kağıt, yüzde 27’sini plastik, yüzde 12’sini cam, yüzde 8’ini tekstil, yüzde 4’ünü metal oluşturmaktadır. Türkiye'de geri dönüşüm oranlarının Avrupa ve gelişmiş ülkelerin gerisinde olduğu düşünülse de, resmi rakamlarda görünmeyen ve ciddi oranlardaki "vahşi toplama" olarak nitelenen kayıt dışı rakamları da göz ardı etmemek gerekiyor.

Türkiye'de şu an 80 tane katı atık düzenli depolama tesisi mevcut. 2018 yılının sonuna kadar bu sayının 120'ye ulaşması bekleniyor.

Ülkemiz evsel atık yönetimi (çöp sahası, atık önleme, toplama, kaliteli geri dönüşüm ve atıktan enerji geri kazanımı) puanlamasında resmi rakamlara göre Avrupa'da 11. sırada yer alırken, ilk 5 ülke; Avusturya, Almanya, İsviçre, Hollanda ve Norveç olarak sıralanıyor.

Atıkların Doğada çürüme ve yok olma süreleri ne kadar?

Geri dönüşümlü ürünlerin, üretilen hammadde malzemelerin içerisindeki karışım etken maddelerin yoğunluğuna göre doğada çözülme süreleri değişir fakat ortalama süreler şöyledir.

Pil : 300 yıl - Kağıt : 3 ay - Gazete : 3-12 ay - Sakız : 5 yıl - Tütün :  3 ay -      Plastik tabak : 100 yıl- Kibrit çöpü : 6 ay- Plastik Strafor(köpük): 1000 yıl

Filitreli sigara : 1-2 yıl- Çakmak(plastik) : 100 yıl- Alüminyum : 10-100yıl

Deterjan : 400 yıl- Teneke - 100 yıl- Su boruları  Plastik : 1000 yıl-

Metal geri kazanım süreci:

Evsel atıklardan ayrı olarak toplanan metal ambalaj atıkları ilk önce toplama ayırma tesislerinde malzemeye göre ayrılır. Burada büyük mıknatıs sistemleri yardımı ile yığın içerisindeki alüminyum, çelik vb. gibi malzemeleri birbirinden ayrılır. Toplanan ambalaj atıkları taşıma ve depolama kolaylığı bakımından preslenir. Böylelikle hacim küçültülür. Bu işlem sonucunda metal ambalajlar işlenecekleri tesise getirilirler. Burada ilk önce fiziksel öğütme işlemi yapılır. Öğütülme işleminin ardından yüksek dereceli fırınlarda eriyik hale getirilir. Eriyik kalıba dökülerek metal bloklar oluşturulur. Oluşturulan bu metal bloklar preslenerek istenilen kalınlığa getirilir. Aerosol, içecek kutusu, boya tenekesi gibi her türlü ambalaja uygun biçimlendirmeden sonra doluma hazır hale gelir.

Toplanan Geri Dönüşümlü Atıklar Nasıl Değerlendiriliyor?  

Kağıt:

1 ton kullanılmış kağıt geri dönüştürüldüğü zaman;

• Sera gazı olan karbon dioksitin havadan 12400 m³ bertaraf edilebilir.

• 12400 m oksijen gazının üretilmeye devam etmesi,

• 34 kişinin oksijen ihtiyacını sağlayan 17 yetişkin ağacın korunması,

• Ayda 3 ailenin tükettiği 32 m³ su tasarrufu,

• Kış aylarında ısınma amacı ile iki ailenin tüketeceği 1750 litre fuel-oil tasarrufu,-2,4 m³ çöp depolama alanından tasarruf,

• 20 ailenin bir ay süreyle tüketeceği 4100 kW/sa elektrik enerjisinden tasarruf edilebilmesi mümkündür.

Plastik :

Plastik atıklar geri dönüşüm ile ikinci sınıf hammadde olarak kullanılır. yurtdışından gelen hammadde miktarının azalmasına katkıda bulunur.

Plastik Geri Dönüşümü ile;

• 1050 adet geri dönüştürülmüş plastik tepsiden 6 kişilik bir oturma grubu yapılabilir,

• 2,5 litrelik bir plastik şişe geri kazanılıp üretimde kullanılırsa 6 saatlik 60 watt’lık elektrik enerjisini tasarruf edilebilir.

• 25 adet 2 litrelik içecek şişesi geri kazanılsa bu maddeden bir plastik süveter elde edebilirsiniz.

• 25 kullanılmış plastik şişeden bir ceket üretilebilir.

• 35 adet 2,5 litrelik kullanılmış PET şişesinden bir uyku tulumu yapılabilir.

Pet :Geri dönüşümünden şu ürünler elde edilir: halı tabanları, uyku torbaları, giysilerdeki yalıtım maddesi, oto parçaları, boya fırçaları, can kurtarma yastıkları, torbalar, posta kutuları, piknik masaları, çitler, yürüyüş botları, çift bölmeli kovalar, laser toner kartuşu, kayışlar ve geotekstiller…

Cam: Cam maddeler kırılır ve hammadde karışımına karıştırılarak eritme ocaklarına dökülür. Kırılan cam, beton katkısı ve cam asfalt olarak da kullanılmaktadır. Camasfalta %30 civarında geri dönüşmüş cam katılmaktadır. 

Kullandığımız her üç cam ambalajdan en az biri, geri kazanılan camdan yapılmıştır. Cam ambalaj üretiminde atık cam şişe ve kavanozlar kullanılır. Diğer cam çeşitleri, içerdikleri hammaddenin farklı olması nedeniyle bu işleme dâhil edilmez.

Bir cam şişenin geri dönüşümü neticesinde tasarruf edilen enerji;100 watt'lık bir ampulün 1 saatte, Bir bilgisayarın 25 dakikada, Bir televizyonun 20 dakikada, Bir çamaşır makinesinin 10 dakikada kullandığı enerjiye denktir.

Camın Geri dönüşümünün faydaları;

• Enerji tüketiminde azalma %25

• Hava Kirliliğinde azalma %20

• Maden atığında azalma %80

• Su Tüketiminde azalma %50

• Korunan doğal kaynaklar: kum, soda, kireç

Kompozit atıklar

Toplanan kompozit ambalajlar birçok malzemenin birlikte kullanılmasıyla elde edildiği için geri dönüşüm prosesi de kompleks aşamalardan oluşur. Öğütme ve ayrıştırma işlemlerinden sonra kâğıt ve alüminyum/polietilen kısım birbirinden ayrılır. Geri kazanılan kâğıt bir nevi kâğıt geri dönüşüm işlemlerinden geçirilerek, kâğıt mendil, tuvalet kâğıdı ve oluklu mukavva gibi ürünlerin üretiminde kullanılabilir. Kâğıt kısmı ayrıldıktan sonra geri kalan kısım (Alüminyum ve Polietilen/veya başka bir malzeme) çimento fabrikalarında kalorifik değerleri yüksek olduğu için ilave yakıt olarak kullanılabilir. Yine aynı şekilde enerji amaçlı yakarak geri kazanılabilir. Bir diğer uygulama da ülkemizde yekpan adıyla üretilen ürünlerdir. Kompozit ambalajlar kırpılıp öğütüldükten sonra preslerde sıkıştırılarak sunta benzeri bir malzeme üretilir. Oluşan ürün bahçe mobilyası yapımında kullanılabilecek derecede suya ve neme dayanıklı bir malzemedir.

Bitkisel Atık Yağlar

Bitkisel atık yağlar, toplama lisanslı geri kazanım tesisleri ile geçici depolama izni almış toplayıcılar tarafından toplanır. Bunun dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından atık yağlar toplanamaz, alınıp satılamaz. Bitkisel atık yağ taşıma aracının ilgili Valilikten alınmış taşıma lisansı, araca atık yüklemesi yapılmadan önce tesiste bulunan atık sorumlusuna teslim edilmelidir. Ayrıca bitkisel atık yağların gönderildiği geri kazanım tesislerinde toplanan atık yağlar, geri dönüşüm işlemlerinin ardından endüstriyel yağ yapımında da kullanılıyor.

Tehlikeli Atıkların toplanması ?

Genel olarak tehlikeli atık; İnsan sağlığına ve çevreye zarar verebilen, tutuşabilen, patlayıcı, oksitleyici, enfeksiyon yapıcı, tahriş edici, zararlı, toksik, kanserojen, korozif gibi tehlikeli kabul edilen özelliklerden birini veya birden fazlasını gösteren atıklardır.

2872 sayılı Çevre Kanununda tehlikeli atık; fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan atıklar ve bu atıklarla kirlenmiş maddeler olarak ifade edilmiştir.  Bu atıkların toplanması taşınması bu iş için lisans almış kişi ve kuruluşlarca yapılması ve taşınan atığın özelliğine uygun araçlarla taşınması zorunludur.

Aynı araçta aynı kap içinde taşınacak atığın kod numarası aynı olmak zorundadır.

Atık taşımak isteyen gerçek ve tüzel kişiler tehlikeli atık taşıma lisansı almaları gerekmektedir.

Geri Dönüştürülen Atıkların Ekonomiye Rakamlarla Yansıması

Türkiye'de yılda yaklaşık olarak 29 milyon ton evsel atık, 1,2 milyon ton endüstriyel atık, 100 bin ton tıbbi atık çıkıyor. Geri dönüştürülen atıkların yüzde 43'ünü kağıt, yüzde 27'sini plastik, yüzde 12'sini cam, yüzde 8'ini tekstil ürünleri, yüzde 4'ünü de metal oluşturuyor. Türkiye'de tüm atıkların geri dönüşüm oranı, ortalama yüzde 10-12 seviyesindeyken ambalaj malzemelerinin geri dönüşüm oranı yüzde 20'lerde ve aynı zamanda ilk sırada yer alıyor.

Bununla birlikte bir yılda çöpe atılıp geri dönüştürülemeyen atıkların değeri ise hala yaklaşık 1.5 milyar TL düzeyinde. Bu atıkların parasal değeri, sektörde potansiyel pazarı da ifade ederken, söz konusu atıkların geri dönüşüme kazandırılmasıyla yurtdışından ithal ettiğimiz petrol türevi orijinal plastik hammaddelerin yansıması ise 6 milyar tl civarında bu çöpe giden ambalaj atıklarını geri kazanabildiğimiz durumunda 6 milyar tl lik hammadde ithalatı önlenmiş olacak ve cari açıkta azalma meydana gelecek. Yani biz çöpe giden 1.5 milyar TL lik atığı kazanıp piyasaya hammadde olarak tekrar ekonomiye kazandırırsak hem enerji hem de hammadde konusunda önemli tasarruf sağlanacak.  Bugün 192 litre ham petrolden üç litre madeni yağ elde edilirken, sadece 4.8 litre atık madeni yağdan üç litre madeni yağ elde edilebiliyor. Bu örnekler, geri dönüşüm sektöründe dışa bağımlılığı da azaltacaktır.

 “ İŞLETMELERİN, ŞİRKETLERİN YASAL MEVZUATLA İLGİLİ SORUMLULUKLARI NELERDİR “ ?

İşletmelerde öncelikle bir çevre danışmanı olması gerekiyor. Dışardan bu hizmeti, çevre danışmanlık hizmetleri yapan firmalardan hizmet ve bilgi alabilirler. İşletmeler tesislerinde oluşan tehlikeli ve tehlikesiz atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek ve risk oluşturmayacak şekilde tesiste depolanması için, güvenli ve mevzuata uygun şekilde bir “Geçici Atık Depolama Alanı” oluşturulmaları gerekiyor. Burada depolanan ambalaj ve tehlikesiz atıkları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Çevre Lisansları veya Geçici Faaliyet Belgeleri olan firmalara aralarında atık alım sözleşmesi düzenleyerek teslim etmeleri gerekiyor. Atıkları teslim alan Çevre izin lisanslı firma tarafından da bu atık miktarları Çevre Bilgi Sistemine kaydedilerek atık veren firmanın yasal sorumluluğu yerine getirilmiş olur.

Piyasaya ambalajlı ürün sürenlerin geri kazanım sorumluluğunun sağlanması için tanımlanan yıllık 3000 kg.’lık eşik değer, yeni yönetmelikle 1000 kg olarak güncellenmiştir.

Ekonomik işletmelerin yapmaları gereken çevreyle alakalı bildirimler için son tarih mart ayı sonu olarak belirlenmiştir. Piyasaya süren işletmelerin yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için depozito uygulaması veya yetkilendirilmiş kuruluşlarla anlaşması seçenekleri belirlenmiş, belediyeler ile anlaşma seçeneği kaldırılmıştır.

Yetkilendirilmiş kuruluşlar ile anlaşma yapmayı tercih eden piyasaya süren işletmeler için haziran ayı sonu, son tarih olarak belirlenmiştir. Örneğin; 2018 yılında yetkilendirilmiş kuruluşlarla çalışma yöntemini tercih eden piyasaya sürenler 30.6.2018’den sonra bu amaçla sözleşme yapamayacaklardır.

Ambalajlı Ürün Piyasaya Süren Firmaların Sorumlulukları:

Firmalara “kirlettiğini toplat” mantığı gibi piyasaya ambalajlı bir ürün sürüyorsanız bu ürünün dışındaki ambalaj da çevrenin kirlenmesine sebep oluyor. Bu ambalajın %54 oranında piyasadan toplatılması yükümlülüğü, piyasaya ürünü süren firmaya aittir. Piyasaya ambalajlı ürün süren firmaların geri kazanım sorumluluğunu için tanımlanan yıllık miktar 3000 kg.’lık eşik değer, yeni yönetmelikle 1000 kg olarak güncellenmiştir.

Piyasaya Süren:Bir ürünü Ambalaj Atıkları Kontrol Yönetmeliği kapsamındaki ambalajlar ile paketleyen gerçek veya tüzel kişi, üretici tarafından direkt olarak piyasaya sürülmemesi durumunda ambalajın üzerinde adını ve/veya ticari markasını kullanan gerçek veya tüzel kişi, üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçı Piyasaya Süren olarak tanımlanır. Ürünlerinin ambalajlanması sırasında, ürünün kullanımı sonrası en az atık üretecek, geri dönüşümü, geri kazanımı en kolay ve ekonomik olacak ambalajları kullanmakla, piyasaya sürdükleri ürünlerin ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için belediyeler ve çevre lisansı almış olan işletmeler ile birlikte sözleşmeler -belgelendirme- yapmakla yükümlüdürler.

Piyasaya sürenler, bu maddenin bentlerindeki yükümlülüklerini yetkilendirilmiş kuruluşlara devredebilirler. Yani kısaca firma bir yıl içinde piyasaya sürdüğü ambalajın %54 oranındaki miktarını belgelendirme konusunda belli bir maddi bedel ödeyerek yetkilendirilmiş kuruluşa yaptırır.

Ambalaj üreten firmaların sorumlulukları

Ambalajı üreten firma, üretim ve kullanım sonrasında en az atık üretecek, geri dönüşümü ve geri kazanımı en kolay, en ekonomik ve çevreye en az zarar verecek şekilde üretmekle yükümlüdür.

Ambalajı yeniden kullanıma, geri dönüşüme ve/veya geri kazanıma uygun olacak şekilde tasarlamak ve üretmek ile yükümlüdür.

Bir önceki yıl ürettiği, ithal ettiği, ihraç ettiği, ambalajlar ile ve/veya ihraç ettiği ürünlerin ambalajlarına ilişkin bildirimler ile bu ambalajların bu yönetmeliğe uygun olarak üretildiğine, hangi firmaya ne kadar satış yaptığına ilişkin bildirimleri Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerinden alınacak veri tabanı şifresiyle sisteme bilgi sistemi üzerinden doldurarak her yıl mart ayı sonuna kadar ambalaj bilgi sistemi üzerinden göndermekle yükümlüdürler.

Sıfır Atık Projesi Nedir?

Sayın Emine Erdoğan Hanımefendi tarafından dünyada birçok ülkenin başlıca sorunu haline gelen atık yönetimi konusuna dikkat çekilmek için başlatılan bir proje, Türkiye’de atık yönetiminin kamu ve özel sektör işbirliği ile en iyi şekilde gerçekleştirileceğine inandığı belirtilmiştir. Öncelikli olarak kamu binalarında başlatılan projenin kısa zamanda tüm Türkiye’ye yayılması, projenin hedefine ulaşana dek sürdürülebilmesi hedefleniyor. Proje nisan ayında Ankara’daki 230 kamu kurumunda, 2023 yılında ise Türkiye genelinde uygulanması öngörülüyor.

 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ana hizmet binasında projenin başladığı günden bu yana kamuda biriken -kazandırılan atık- miktarları şu şekildedir:

58 ton kâğıt toplandığı

14 ton plastik toplandığı

77 toplam ton atık ekonomiye kazandırılmış durumdadır.

Sokaklardaki Atık Toplayanların Durumu Nedir?

Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca 2004 yılında çıkarılan Yönetmelikle ambalaj atığı toplayan, ayıran ve geri dönüştüren şahıslara ve tesislere lisans alma zorunluluğu getirildi. Yani çıkarılan bu yönetmelikle sokak toplayıcıları -vahşi atık toplama sistemi- dediğimiz sokakta rızıklarını atık toplayarak arayan kardeşlerimiz yerine bu yönetmelikle, AB standartlarında firmaların yapması planlanmıştır. Düzenlemeye göre; firmaların bir ekip kurması ve özel kıyafetler hazırlamaları ‘kağıt, plastik ve cam şişeler…’ atık yönetmeliğine göre kaynağında ayrılması öngörülmüştür. Yani evlerde ayrılması gerekir. Bununla ilgili de ilçe belediyelerine yetki verildi. İlçe Belediyeleri ve Çevre Şehircilik Bakanlığından Toplama Ayrıştırma ve Geri Dönüşüm Lisanslı Firmalar ve Yetkilendirilmiş Kuruluşlar tarafından hazırlanan Atık yönetimi planı kapsamında belediye sınırları içinde oluşan ambalaj atıkları toplatılır. Bu mevzuata göre belediyeler ve lisanslı firmalar tarafından hazırlanan Atık yönetim planları, olsa da biz evlerimizde oluşan geri kazanılabilen atıkları çöplere atmamız halinde o insanlarda gidip yine çöp bidonlarından mutlaka kağıtları toplarlar. Çünkü olan bir şeyi topluyorlar. O atıklar orda olmazsa bir daha gitmezler. Yasaklamak yerine, bunun alt yapısını oluşturarak hareket edilmesi gerekir. Konunun çözümünü sadece kamudan beklememeliyiz. Bizlerde vatandaşlar olarak bu konuda atıklarımızı çöpe atmayarak, üzerimize düşeni yapmalıyız. Sonuçta bu sistemin resmiyete girmesi, atıkların kayıt altına alınması ve ekonomiye düzenli ayrıştırma tesisleri tarafından kazandırılması gerekiyor. Sokaklarda atık toplayarak rızıklarını arayan bu kardeşlerimizin de bir şekilde ortak akılla sisteme dahil edilerek bu sorun çözülebilir.

 Çevre İzinleri ve Denetim Süreci nasıl işliyor?

Ülkemizde her türlü geri dönüşüm faaliyetleri yapmak, atık toplamak, taşımak ve ara depolama geri kazanımını sağlamak yönetmeliklerle çevre izinlerine tabi tutulmuştur. Bu konularla ilgili tüm denetim ve çevre izni lisansları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı görev ve sorumluluğunda bakanlığa bağlı Çevre İl Müdürlükleri tarafından yürütülüyor. Tüm izin ve lisanslar için başvuruların yapılması ve değerlendirilmesi bu kurumda yapılıyor.

Çevre İzin ve Lisans başvuruları sanayi tesisleri adına çevre görevlisi veya çevre danışmanlık firması olarak yeterlik almış kuruluşlar ve kişiler tarafından da yapılmaktadır. Bu merciler, çevreyi kirletici etkisi yüksek olan tesisler için Bakanlık Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü çevreyi kirletici etkisi olan diğer tesisler için ise; İl Çevre ve Şehircilik Müdürlükleridir. Kahramanmaraş Çevre İl Müdürlüğümüz yeni hizmet binasında Değerli İl Müdürümüz ve konularında tecrübeli değerli kadrolarıyla şehrimizin çevre açısından denetimi, hava ve su kirliği birçok konuda en iyi şekilde hizmet etmektedirler.

Geri Dönüşüm Bizim Kültürümüzde var;

    Ecdadımız: ”Eskisi olmayanın yenisi olmaz.” derlerdi. Bir evin medeni oluşunu anlamak için çöpe giden malzemenin çokluğuna bakabilirsiniz. “Eğer bir evde çöpe fazla şey gidiyorsa o evde ilkellik, tembellik ve israf vardır. Medeniyet yoktur derlerdi.” Mesela; büyüklerimiz, karpuz ve portakal kabuklarını atmaz reçel yaparlardı. Elma kabuğundan da ilaç yaparlardı. Zeytin çekirdeklerini dahi atmayan kurutup, tesbih yaparlardı. Daha buna benzer aklımıza gelmeyen birçok şeyin israfını önlerlerdi. Biz böyle bir neslin torunlarıyız. O halde şimdi bizim çöpe attıklarımızla kim bilir kaç fakir aile doyar, düşünün. Yine örnek verecek olursak ekmek israfı almış başını gidiyor. Kullanılmadan çöpe giden ekmekler, meyveler, sebzeler vs… Biz sadece Türkiye olarak israfı önleyebilsek gıda konusunda İslam aleminin gıda sıkıntısını tek başımıza çözebiliriz. Hazreti Ömer’in adaleti işte böyleydi. Bu dava sahabelerin davasıydı. Bu bilinç peygamber efendimizin bilinciydi.

Bir milleti ayakta tutan temel ilkelerden biri, o milletin ekonomik yapısıdır. Ekonomik yapısı güçlü olmayan ülkeler, ekonomik krizin doğuracağı tehlikelerle karşı karşıyadır. Bugün ekonomik krize neden olan en büyük tehlike israftır. Dinimiz İslam’da zaten bize bu konuda; israf etmeyiniz diyerek yol gösteriyor. “Yiyiniz, içiniz fakat israf etmeyiniz! Çünkü Allâh israf edenleri sevmez.” (A'râf Suresi 7/31) İsraf insani duyguları zayıflatır, toplum değerlerini alt üst eder. Toplumun geri kalmasına, kişilerin fakirleşmesine neden olur.

İnsanoğlu -bizler- yaradılış kaidemiz itibarı ile belirli sorumlulukları olan varlıklarız. Dinimiz İslam kelamı açısından insan iradeli olarak yaratılmış ve davranışlarından sorumlu tutulmuştur. Bu bağlamda insanın sorumluluğu kendisi dışındaki tüm varlık kategorilerini kapsar. Bu çerçevede Cenabı Mevla, insanın içinde yaşadığı âlem bu sorumluluğun merkezindedir. İnsan iradeli bir varlık olarak diğer canlılar ve kainatı oluşturan ekolojik çevreye karşı sorumludur. İnsanın bu sorumluluğunun kaynağı yapısı ve yaratılış gayesidir.  insanın çevreye karşı sorumluluğu vardır ve sorumluluk kapsamında kendisine bahşedilen havayı, suyu, doğayı nimet bilip kirletmemelidir. Efendimizin S.A.V. bizlere hadisi şerifleri temizlik konusunda bize uyarıcı olmuştur. “Temizlik imandan gelir. Yere atılan her pislik kul hakkı, yerden alınan her pislik sadaka hükmündedir.” diyerek bizi uyarmıştır. Bu bağlamda altı Şehitlerimizin kanlarıyla dolu bu vatan toprağını kirletmeyelim.